الگوی آمریکایی مشوق‌های سرمایه‌گذاری

بررسی الگوی اعطای مشوق‌‌‌های سرمایه‌گذاری در ایالات‌متحده آمریکا که دارای جایگاه برترین مقصد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سطح جهان است، نشان می‌دهد مشوق‌‌‌های سرمایه‌گذاری آمریکا با دو رویکرد منطقه‌‌‌ای و هزینه‌‌‌ای و در قالب اعتبار مالیاتی یا کمک‌هزینه اعطا می‌‌‌شوند.
مشوق‌‌‌های منطقه‌‌‌ای با هدف تشویق شرکت‌های داخلی و خارجی به سرمایه‌گذاری در مناطق کمتر توسعه‌یافته و به منظور تسریع در روند توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی ارائه می‌شود. مشوق‌‌‌های هزینه‌‌‌ای به شکل اعتبارات مالیاتی و با هدف ارتقای ارزش‌افزوده، ایجاد مزیت رقابتی و بهبود طرح‌‌‌های ایجادی و توسعه‌‌‌ای تولیدی، بازاریابی نفت، تولید برق، انرژی خورشیدی، خودروهای برقی و... اعطا می‌‌‌شوند. در گزارشی که از سوی دکتر امیررضا سوری، تهیه و تنطیم و در موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی منتشر شده است، مهم‌ترین مشوق‌های اعطایی آمریکا که می‌تواند در بازبینی قوانین مالیاتی ایران مورد توجه قرار گیرد اشاره شده است. این مشوق‌ها عبارتند از:
الف- مشوق‌‌‌های منطقه‌‌‌ای: این‌‌‌گونه مشوق‌‌‌ها با نرخ‌های ترجیحی و اعتبار مالیاتی هفت‌ساله به منظور توسعه مناطق کمتر توسعه‌یافته اعطا می‌‌‌شوند.
ب- مشوق‌‌‌های تحقیق و توسعه: به‌منظور توسعه فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان معادل ۱۱‌درصد از متوسط هزینه‌‌‌های تحقیق و توسعه طی سه‌سال اخیر، اعتبار مالیاتی است. ضمن اینکه برای فعالیت‌‌‌های پژوهشی خاص نظیر تحقیقات مربوط به درمان بیماری‌های ‌‌‌نادر، اعتبار مالیاتی به ۲۰ تا ۲۵‌درصد افزایش می‌‌‌یابد.
ج- مشوق‌‌‌های ایجاد فرصت شغلی برای گروه‌‌‌های خاص: این مشوق‌ها به شرکت‌هایی اعطا می‌شود که کارکنان خود را از بین گروه‌‌‌های هدف که موانع زیادی برای به‌کارگیری آنها وجود دارد، نظیر جانبازان و معلولان، افراد دارای سابقه زندان یا ارتکاب جرم، افرادی که بیکاری طولانی‌مدت را تجربه کرده‌‌‌اند و... استخدام کنند. در این راستا معادل ۲۵ یا ۴۰‌درصد دستمزد پرداختی اعتبار مالیاتی اعطا می‌شود (یک‌شرکت می‌تواند به‌ازای هر یک از کارکنان ۹۶۰۰دلار دریافت کند).
د- مشوق‌‌‌های حمایت از تامین مسکن برای افراد کم‌درآمد: برای خرید، ساخت و نوسازی مسکن‌‌‌هایی که مقرر است به خانواده‌های ‌‌‌کم‌درآمد اجاره داده شوند، بسته به روش تامین مالی، اعتبار مالیاتی ۴ یا ۹درصدی با دوره بازپرداخت ۱۰سال اعطا می‌شود.
ه- مشوق‌‌‌های حفظ محیط‌زیست: برای تجهیرات سوخت‌‌‌گیری خودروهای با سوخت جایگزین، ۲۰‌درصد هزینه‌‌‌های صرف‌شده، اعتبار مالیاتی است و برای خودروهای برقی بسته به ظرفیت باتری، اعتبار مالیاتی از ۲۵۰۰ تا ۷۵۰۰دلار به ازای هر وسیله نقلیه اعطا می‌‌‌شود.
و- مشوق‌‌‌های انرژی: به منظور توسعه فعالیت‌‌‌های بهره‌‌‌برداری از چاه‌‌‌های کم‌بازده نفت و گاز، به ازای تولید هر بشکه نفت خام ۳دلار و برای تولید هر ‌هزار فوت مترمکعب گاز ۵/ ۰دلار اعتبار مالیاتی اعطا می‌شود. همچنین برای تولید برق از منابع تجدیدپذیر برای دوره ۱۰ساله به‌ازای هر کیلووات ساعت برق تولیدی ۳/ ۱ یا ۵/ ۲سنت اعتبار مالیاتی ارائه می‌شود.
ز- مشوق‌‌‌های سرمایه‌گذاری در تجهیزات انرژی: برای سرمایه‌گذاری در تجهیزات انرژی خورشیدی، پیل سوختی و سیستم تولید همزمان برق و گرما، ۲۰‌درصد هزینه‌‌‌های سرمایه‌گذاری‌شده، اعتبار مالیاتی در نظر گرفته می‌شود.
پیشنهادهایی برای ایران
با بهره‌‌‌گیری از تجربیات کشور آمریکا می‌‌‌توان به این موارد به‌عنوان پیشنهادهای کاربردی در حوزه مشوق‌‌‌های سرمایه‌گذاری ایران اشاره کرد: نخست؛ با توجه به اینکه در ادبیات مالیاتی دنیا و به‌خصوص آمریکا سعی شده است اعتبار مالیاتی، جایگزین معافیت‌‌‌های مالیاتی شود که این امر آزادی عمل بیشتری را برای فعالان اقتصادی و به‌خصوص تولیدکنندگان در بهره‌‌‌گیری از معافیت‌های مالیاتی فراهم می‌‌‌آورد. پیشنهاد می‌شود معافیت مالیاتی قانون مالیات‌‌‌های مستقیم به‌خصوص معافیت‌های ماده ۱۳۲ به اعتبار مالیاتی تغییر کند. این امر برای فعالان صنعتی که به طور معمول زمان بیشتری برای انجام اقدامات اولیه راه‌‌‌اندازی کارخانه صرف می‌کنند مطلوب‌تر است. به عبارتی به جای معافیت مالیاتی پنج‌ساله (۱۰ساله برای مناطق کمتر توسعه‌یافته) اعتبار مالیاتی معادل ۱۰۰ تا ۲۰۰‌درصد سرمایه‌گذاری انجام‌شده به صاحبان کسب‌وکار اعطا می‌شود که می‌‌‌توانند در هر مدت زمان که اعتبار مالیاتی مستهلک شود، از آن بهره‌‌‌مند شوند.
دوم؛ آمریکا به‌منظور بهبود شرایط مسکن برای افراد کم‌‌‌درآمد، مشوق‌‌‌های خود را در قالب اعتبار مالیاتی برای شرکت‌های فعال در ساخت‌وساز مسکن استیجاری جهت افراد با سطح درآمد پایین ارائه می‌کند. با توجه به افزایش بهای مسکن و اجاره‌‌‌بها، به‌ویژه در شهرهای بزرگ ایران، پیشنهاد می‌شود علاوه بر طرح مسکن مهر که با هدف خانه‌‌‌دار کردن اقشار کم‌درآمد از سوی دولت ارائه شده است، مشوق‌‌‌هایی با هدف ترغیب انبوه‌‌‌سازان به ساخت‌وساز برای اجاره به مستاجران کم‌درآمد در نظر گرفته شود.
سوم؛ با توجه به رویکرد اخیر دولت مبنی بر ضرورت ایجاد فرصت‌‌‌های اجتماعی برابر برای افراد دارای معلولیت و لزوم ایجاد فرصت‌‌‌های شغلی برای به‌کارگیری آنها در همه دستگاه‌‌‌ها و سازمان‌ها، پیشنهاد می‌شود در راستای حمایت از اشتغال معلولان و جانبازان و سایر گروه‌‌‌های هدف نظیر افراد دارای سابقه کیفری و... مشوق‌‌‌های مالیاتی در قالب اعتبار مالیاتی در جهت ترغیب بخش غیردولتی به استخدام این افراد تخصیص یابد.
چهارم؛ با توجه به اهمیت نهادینه کردن فرهنگ احیا و مرمت بافت‌‌‌های تاریخی با هدف انتقال آنها به نسل‌‌‌های آینده و به‌منظور تسریع در حفظ، حراست و احیای این بناها، به‌ویژه بناهایی که نقش جدی در شکل‌گیری تاریخ، فرهنگ و هویت معاصر دارند، می‌توان مانند کشور آمریکا مشوق‌‌‌هایی در قالب اعتبار مالیاتی برای فعالان این حوزه در نظر گرفت. قوانین موجود با رویکرد هزینه‌‌‌های قابل قبول مالیاتی ساماندهی شده است.
پنجم؛ ایران از لحاظ برخورداری از منابع مختلف انرژی یکی از غنی‌‌‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شود و علاوه بر برخورداری از منابع گسترده فسیلی، دارای قابلیت فراوان انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر از جمله باد، خورشید و زیست توده است. بنابراین به‌منظور استفاده بهینه از ذخایر نفت و گاز و توسعه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، پیشنهاد می‌شود برای شرکت‌های فعال در این حوزه، اعتبار مالیاتی برای خرید تجهیزات و فناوری مربوطه در نظر گرفته شود. نکته قابل‌توجه آنکه قوانین موجود با رویکرد معافیت‌‌‌های مالیاتی با بازه زمانی مشخص (۵ تا ۱۳سال) است که در ادبیات مالیاتی جدید با اعتبار مالیاتی (فارغ از بازه زمانی) جایگزین شده است.